Իրանը Հարավային Կովկասում մրցակցում է Թուրքիայի և ՌԴ-ի հետ

Իրանի արտաքին գործերի նախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահիանը կարծում է, որ «3+3» ձեւաչափը կարող է նպաստել տարածաշրջանում խաղաղության եւ կայունության ամրապնդմանը։

Իրանը Հարավային Կովկասում ցանկանում է հետ չմնալ թուրք-ադրբեջանական տանդեմի և ՌԴ-ի դիրքերի ամրապնդումից՝ Ադրբեջանին, Հայաստանին և Վրաստանին առաջարկելով համագործակցության նոր ծրագրեր: Իրանի համար Հարավային Կովկասում տասնամյակներ շարունակ ամենամոտ դաշնակիցը, բարեկամ երկիրն եղել է Հայաստանը: Այսօր էլ Թեհրանը Հայաստանին ընկալում է, որպես ռազմավարական դաշնակից, որի հետ ցանկանում է կյանքի կոչել էներգետիկ-տրանսպորտային նախագծեր, այդ թվում Հյուսիս-Հարավ ծրագիրը:

44-օրյա պատերազմից հետո Իրանը հստակ մեսիջ հղեց թուրք-ադրբեջանական տանդեմին, որ Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունն Իրանի համար «կարմիր գիծ» է՝ այդ կերպ խաթարելով Սյունիքի դեմ Անկարայի և Բաքվի հնարավոր ռազմական ագրեսիան:

Սակայն Իրանի պես տերության համար Հարավային Կովկասը չի սահմանափակվում միայն մեկ երկրի՝ Հայաստանի հետ կապերի խորացմամբ: Թեհրանը ցանկանում է ունենալ քաղաքական, տնտեսական ներկայություն, ազդեցություն նաև հարևան Ադրբեջանում, որտեղ վերջին տասնամյակում ամրապնդվել են թուրքական դիրքերը:

Իրանն ու Ադրբեջանը միմյանց կապող երկաթգիծ են կառուցում, ինչը թույլ կտա Իրանին՝ Ադրբեջանի տարածքով կապ հաստատել ՌԴ-ի հետ և դուրս գալ Վրաստան և Սև ծով: Դրան զուգահեռ, կողմերը համագործակցում են էներգետիկ ոլորտում՝ թուրքմենական գազն Իրանի տարածքով տարանցվելու է Ադրբեջան: Իսկ Վրաստանի և Իրանի միջև կապերի ամրապնդմանը խոչընդոտում էին Վրաստանի սերտ կապերն Արևմուտքի, ԱՄՆ-ի հետ, որոնք պատժամիջոցներ էին կիրառում Իրանի դեմ՝ իրանական միջուկային ծրագրի պատճառով: Վրաստանն իր արտաքին քաղաքականության մեջ իրանական ուղղությամբ ավելի զգուշավոր էր, քան Հայաստանն ու Ադրբեջանը, որոնք սահմանակցում են Իրանին:

Սակայն Իրանի դեմ պատժամիջոցների չեղարկումից հետո Վրաստան-Իրան կապերը կարող են խորանալ՝ այդ թվում Պարսից ծոց-Սև ծով ծրագրի շրջանակներում: Հայաստանն այդ առումով կարող է դառնալ Վրաստանի համար պատուհան դեպի իրանական շուկա: Հայաստանը պետք է արդիականացնի իր լոգիստիկան՝ դառնալով կարևոր տարանցիկ միջանցք Հյուսիս-Հարավ ուղղության վրա:

Հայաստանը՝ ՌԴ-ի ռազմավարական դաշնակիցն է, Հայաստանում է տեղակայված ռուսական ռազմաբազան, 44-օրյա պատերազմից հետո ռուսական զորքեր հայտնվեցին նաև Սյունիքում, իսկ խաղաղապահները՝ Արցախում: Բացի այդ, Հայաստանը՝ ՀԱՊԿ-ի և ԵԱՏՄ-ի անդամ է: Ադրբեջանը խորացնում է կապերը Թուրքիայի հետ՝ «մեկ ազգ՝ երկու պետություն» բանաձևի շրջանակներում: Թուրք-ադրբեջանական կապերը խորանում են ռազմա-քաղաքական, տնտեսական, էներգետիկ ոլորտներում: Վրաստանում ուժեղ են Թուրքիայի և Ադրբեջանի տնտեսական դիրքերը, իսկ Վրաստանն իր արտաքին քաղաքականության մեջ շարժվում է դեպի ՆԱՏՕ և ԵՄ:

Այս համատեքստում Իրանը ցանկանում է չկորցնել Հարավային Կովկասում առկա իր դիրքերն ու ավելացնել իր գեոպոլիտիկ ներկայությունը: Իրանը շարունակելու է տնտեսական, էներգետիկ-տրանսպորտային նոր նախագծեր առաջարկել Հարավային Կովկասի երկրներին՝ այս առումով Հայաստանը պետք է օգտվի բարեկամ Իրանի առաջ քաշվող բոլոր տարածաշրջանային համագործակցության օրակարգերից: Հայաստանը՝ ԵԱՏՄ-ի անդամ է և կարող է դառնալ Իրանի համար կամուրջ՝ Իրան-ԵԱՏՄ կապերի սերտացման համար:

Արտյոմ Բալասանով